door Jaap van Duijn

In een maatschappij als de onze moeten mensen volledig op hun instituties kunnen vertrouwen. Banken behoren tot die instituties. We kunnen niet zonder hen en wij moeten er dus op kunnen rekenen dat bankiers zich steeds van hun grote maatschappelijke verantwoordelijkheid bewust zijn en zich als goede huisvaders gedragen.
Maar als er één groep is die ons vertrouwen ernstig op de proef heeft gesteld, zo niet heeft beschaamd, dan zijn het wel de leidinggevenden van de grote bankinstellingen in de westerse landen.

In willekeurige volgorde een aantal gebeurtenissen. Eén: in de zomer van 2007 slaat het leengedrag van banken in twee maanden tijd volledig om. Lange tijd leken zij iedereen die om geld vroeg dat ook te geven, van nauwelijks kredietwaardige huizenbezitters tot grote overnemers uit de wereld van private equity. Maar toen de eerste gevolgen van hun excessieve uitleengedrag merkbaar werden, vertrouwden ze plotseling niemand meer en vertrouwden ze zelfs elkaar niet meer. De centrale banken moesten bijspringen om de banken uit de liquiditeitsnood te helpen.

Twee: in Nederland wordt een van de grootste en oudste bankinstellingen verkocht en opgedeeld. Een vanuit Nederlands perspectief tragische gebeurtenis, die te voorkomen was geweest als de betreffende bank over een bekwamere leiding had beschikt. Om nog meer zout in de wonden te strooien, gaat de bankier die als eerste voor de teloorgang van ABN Amro verantwoordelijk is met €30 miljoen naar huis.

Drie: twee grote Amerikaanse bankinstellingen, Citigroup en Merrill Lynch, lijden miljardenverliezen door roekeloos leengedrag. Er moeten duizenden werknemers worden ontslagen en Aziatische staatsfondsen dienen bij te springen met nieuw kapitaal. De bestuursvoorzitters van beide banken moeten opstappen, maar krijgen respectievelijk $42 miljoen en $161 miljoen mee.

Vier: in Nederland blijkt ING de rentevergoedingen op Postbank-spaarrekeningen stelselmatig tot ver onder het marktgemiddelde verlaagd te hebben zonder daar de rekeninghouders duidelijk over te informeren. Zo gaat deze bank om met een groep van klanten die tot de trouwste in Nederland behoren. Het verlagen van de rente levert ING €140 miljoen extra winst op.

Vijf: bij de Franse bank Société Générale staat een handelaar op een papieren verlies van €1,5 miljard met in het geheim opgebouwde futures-posities. Als de bank besluit de posities onmiddellijk af te wikkelen, veroorzaakt hij een minikrach op de Europese aandelenmarkten en lijdt hij op één dag een gerealiseerd verlies van €4,9 miljard. Voor dat bedrag had bij ons een royale Zuiderzeelijn kunnen worden aangelegd.

Zes: omdat banken jarenlang roekeloos geld hebben uitgeleend, in grote problemen zijn gekomen en nu zeer terughoudend zijn met verschaffing van nieuwe kredieten, brengen ze het goed functioneren van de economie in gevaar.

Er staat geen enkele sector onder zulk streng toezicht als de financiële sector. Maar bij iedere crisis maakt de sector weer duidelijk waarom dat zo is en roept hij nog strengere toezichtmaatregelen over zich af. Het is wenselijk dat de bankiers zelf zich nu eens duidelijk over hun maatschappelijke verantwoordelijkheid uitspreken.

Jaap van Duijn is onafhankelijk beleggingsdeskundige.

Fin.Telegraaf 02-02-08